Wpływ czytelnictwa na rozwój dziecka

„Kto czyta, żyje wielokrotnie. Kto zaś z książkami obcować nie chce-na jeden żywot jest skazany.”
(Józef Czechowicz)

          O tym, że warto czytać, nie trzeba chyba nikogo przekonywać. Warto jednak znać wszystkie pozytywne aspekty rozbudzania w dzieciach miłości do książek i czytania.
Dziś, kiedy świat dzieci pełen jest komputerów, ipadów i play station, książki zaczynają być traktowane jak „przeżytek”, to w ogromnej mierze od rodziców, zależy, czy dzieci znajdą w swoim życiu miejsce dla książki. Przyjaźń z książkami może zawrzeć już maleńkie dziecko, jeśli tylko mu to umożliwimy.

Pierwszy kontakt malucha z książeczką sprowadza się do oglądania ilustracji, rozpoznawania przedmiotów. Dziecko zaczyna śledzić układ plam barwnych na kartkach, odkrywa, wyłaniające się z nich znane kształty. W książce można zobaczyć dom, słońce, drzewo. Staje się to początkiem do dalszych poszukiwań. Ilustracje tłumaczą dziecku słowa na zrozumiały na tym etapie język barw, kształtów. Budzą jego zachwyt i zainteresowanie. Młodsi czytelnicy z uwagą oglądają ilustrację, potrafią uchwycić jej istotny sens. Umiejętność odczytywania obrazka ogranicza się początkowo do wyliczania przedstawionych przedmiotów, czynności, cech. Później dziecko jest już zdolne uchwycić zachodzące między nimi związki -czyli określić całą sytuację ukazaną na ilustracji. Stopniowo świat wyobrażeń dziecka ulega rozszerzeniu. Przechodzi od pojęć prostych do bardziej złożonych.

Możliwość rozumienia treści czytanych pojawia się około 3 roku życia. Należy pamiętać o tym, że pierwsze kontakty książki z najmłodszym czytelnikiem to forma zabawy. Pod wpływem otoczenia i poszerzania zasobu słownictwa lektura zaczyna wprowadzać dziecko w świat fantazji. Można powiedzieć, że przygotowuje je jakby do abstrakcyjnego myślenia. W kontakcie dziecka z książką rośnie stopniowo rola tekstu coraz ważniejsza staje się treść utworu i postaci bohaterów, ich losy, zawiązujące się konflikty, przygoda, jej szczęśliwe zakończenie. Bajki, baśnie przenoszą maluchy w świat emocji, zaczynają kształtować ich osobowość. Baśń działa na uczucia dziecka, ćwiczy spostrzegawczość, pamięć i myślenie ,kształtuje uczucia społeczne, ukazuje świat wewnętrznych przeżyć. Baśń fascynuje swą odmiennością. Dobre wróżki ,rycerze, księżniczki, skrzaty, magiczne zaklęcia rozwijają wyobraźnię malucha. Jest to jeszcze etap „czytania pośredniego” tzn. czytania przez dorosłych. Dziecko słucha i ogląda ilustracje, które stanowią uzupełnienie tekstu pisanego, konkretyzują, porządkują zasłyszane treści. Literatura dla dzieci starszych w wieku przedszkolnym zaczyna przedstawiać także bardziej skomplikowane stosunki między ludźmi, pokazuje przykłady postępowania bohaterów, ich postawy w różnych sytuacjach. Te przykłady mogą być momentem inspirującym całą różnorodność wychowawczego oddziaływania.
            Przełomem w rozwoju czytelnictwa jest nabycie umiejętności samodzielnego czytania. Zaczyna się czas opanowywania, a następnie doskonalenia techniki czytania. Przestaje ono kojarzyć się wyłącznie z zabawą, staje się elementem nauki. Nadal w kręgu zainteresowań czytelniczych dominują bajki i baśnie, które działają na wyobraźnię, pamięć, myślenie. Uważa się, że literatura przeznaczona dla najmłodszych powinna dawać im to wszystko, co dzieła literackie dostarczają dorosłemu czytelnikowi. Winna być różnorodna, a zarazem ukazywać sprawy ludzkiego losu w sposób zrozumiały, uwalniając dziecko od lęku i zapewniając mu poczucie bezpieczeństwa. Pod wpływem tego, że czytanie przestaje być tylko elementem zabawy staje się natomiast sposobem zdobywania wiedzy u dzieci może pojawić się reakcja awersyjna w stosunku do książki. By temu zapobiec nieodzowne jest niezależnie od kanonu lektur szkolnych czytanie książek, które sprawiają dziecku przyjemność.  

W średnim wieku szkolnym (kl. IV-VI i I gimnazjum) dziecko wkracza w okres niezależności intelektualnej. Pojawiają się różnice w zainteresowaniach chłopców i dziewcząt. Chłopcy chętnie sięgają po książki awanturnicze, przygodowe, wojenne. Dziewczęta zaczyna interesować świat przeżyć wewnętrznych. Preferują literaturę nawiązującą do tematyki miłości, przyjaźni, romantycznych przeżyć .Obie grupy zdecydowanie chętniej zaczynają sięgać po literaturę popularno-naukową. Wynika to z zapotrzebowania na gromadzenie i poszerzanie wiedzy o otaczającym świecie. Naukowo stwierdzono, że jest to najlepszy wiek pod względem aktywności czytelniczej. Uczeń zdobywający wiedzę poprzez lekturę musi nabyć umiejętności selekcji czytanych książek decydując jakie rodzaje tytułów są mu potrzebne.
Należy jednak pamiętać, że jak w każdej dziedzinie wychowania tak i tu najważniejszy jest przykład: jeśli sami będziemy otaczać się książkami i od najmłodszych lat będziemy czytać dzieciom, z pewnością nie zrezygnują one z książek w przyszłości. A warto o to zadbać, gdyż książki bardzo wiele wnoszą w życie małego człowieka.

Jakie korzyści niesie za sobą codzienne czytanie najmłodszym?

• dziecko czuje się ważne i kochane
• buduje silną więź pomiędzy dzieckiem a rodzicami
• stymuluje rozwój intelektualny
• przyspiesza rozwój mowy
• rozwija umiejętności komunikacyjne
• rozbudowuje pamięć dziecka
• pobudza w dziecku kreatywność
• rozwija w dziecku wrażliwość
• ułatwia dostrzeganie, nazywanie oraz odczuwanie emocji
• wzmacnia poczucie własnej wartości
• wzbogaca słownictwo
• ułatwia publiczne wypowiedzi
• z książek dzieci poznają wiedzę o życiu
• książka dostarcza wiedzy o świecie
• tłumaczy rzeczywistość i pomaga znaleźć odpowiedzi na wiele pytań
• uczy dziecka miłości do książek – sięganie po lekturę stanie się spontaniczne

.

NIKT NIE RODZI SIĘ CZYTELNIKIEM, CZYTELNIKA TRZEBA WYCHOWAĆ, CODZIENNIE CZYTAJ DZIECKU DLA PRZYJEMNOŚCI:
• wprowadź rytuał codziennego czytania dziecku,
• jeśli dziecko o to prosi – wielokrotnie czytaj tę samą książkę,
• pozwalaj na pytania, rozmowy, powrót do poprzedniej strony,
• unikaj podziału na książki dla chłopców i dziewcząt,
• bądź przykładem – dzieci powinny widzieć dorosłych zagłębionych we własnych lekturach książek i czasopism.

DO CZYTANIA WYBIERAJ ODPOWIEDNIE KSIĄŻKI:
• ciekawe dla dziecka,
• napisane lub tłumaczone poprawną i ładną polszczyzną,
• uczące racjonalnego myślenia,
• promujące pozytywne wzorce postępowania dostosowane do wrażliwości dziecka,
• nie wzbudzające lęków i niepokojów,
• unikające stereotypów kulturowych związanych z rasą, płcią itp.,
• budujące pozytywny stosunek do świata i wiarę w siebie.

red. Agnieszka Świerk – Pedagog szkolny